NƠI CHỈ CÁCH QUÊ HƯƠNG MỘT DÒNG SÔNG (II)

Sáng sớm hôm sau khi chúng tôi thức dậy, nhà chùa còn tận tình đãi đoàn món hủ tíu chay và cà phê sữa. Trong lúc chờ đoàn chuẩn bị quà đem đi đến các điểm hôm nay, tôi đi về phía cuối làng ngắm bình minh đang lên trên những cánh đồng. Vắng lặng và yên tĩnh làm sao! Có vẻ như dân làng đã ra đồng hay đi làm thuê từ sớm. Thỉnh thoảng một vài chiếc xe gắn máy chạy ngang. Những chiếc xe bò chở hàng. Ruộng bắp cải mọc đều tăm tắp xanh um. Những đụn rơm trên cánh đồng lúa vừa gặt. Xao xác đâu đó cánh chim vỗ bay lên từ ruộng mía. Và một loài cây ăn quả đi đâu cũng thấy là xoài keo. Ở đâu cũng thấy những vườn xoài, nhà người dân nào cũng có ít nhất vài cây xoài. Mùa xoài trái đang rộ, lủng lẳng chi chít trên cây rất hấp dẫn!

7:00 g sáng xe khởi hành đi Kampong Chhnang. Đoàn mời sư Chơn lên xe đi cùng nhưng sư từ chối, trong suốt chuyến đi từ sáng đến chiều, thầy chỉ ngồi sau một chiếc xe gắn máy cà tàng đi trước dẫn đường, mặc cho nắng gắt gao như lửa đốt giữa trưa hè dội xuống con đường dài hơn trăm cây số. 

Cách chùa không xa lắm có một con sông lớn, nơi chúng tôi phải đi qua phà. Quang cảnh dòng sông thật thơ mộng. Dưới ánh nắng ban mai khi mặt trời vừa ló dạng, bóng thầy in trên nền trời đem đến cho chúng tôi một sự an lạc trong tâm hồn, hình như chẳng ai quan tâm mình đang đi trên một chiếc phà kết bằng tre, ván gỗ mong manh lướt trôi trên dòng sông, trên người không có áo phao bảo vệ. Hình ảnh người du tăng khất sĩ lặng lẽ đi trên con đường gập ghềnh sỏi đá hay nhớp nháp bùn lầy, đầu trần chân đất, đến với những mảnh đời bất hạnh thật đáng kính phục. Nhìn cách thầy đi kinh hành, thọ trai, được nghe thầy giảng pháp trong những lúc đoàn cùng dừng chân nghỉ ngơi, đúng là bậc chân tu hiếm có ngày nay. Với riêng tôi, có lẽ đã lâu lắm rồi tôi mới được nhìn thấy hình ảnh một vị chân tu mà tự nhiên trong lòng dâng lên một sự kính ngưỡng như được hữu duyên diện kiến một vị Bồ tát.

Qua phà, đoàn lên xe đi vào làng nghèo Pim So. Đêm qua đã có một cơn mưa nên sáng nay con đường thật lầy lội, đến một quãng dưới chân chiếc cầu tre, do chiếc cầu mong manh quá không cho xe qua, khi chúng tôi xuống xe đi bộ qua cầu thì chiếc xe bị sa lầy. Ai cũng lo lắng không biết làm thế nào. Một số đàn ông trong làng chạy ra phụ các anh nam trong đoàn đẩy xe và nhờ tài xế người Kam đã tỏ ra rất quen thuộc đối đầu với những đoạn đường sình lầy như thế này, cuối cùng xe leo lên được mặt đất. Mọi người vỗ tay tán thưởng “tài nghệ” vượt sình đó của bác tài.

Pimso. Đó là một ngôi làng nghèo. Rất nghèo. Hai bên đường là những cánh đồng trồng bắp và một số rau củ, cây khổ qua và ớt. Người dân sống trong những túp nhà “cao cẳng”, che qua quýt vải bạt, phên nứa đơn sơ. Những mái tranh dựng trên giàn cây khẳng khiu cao chừng 3-4 mét, cầu thang lên nhà cũng chỉ là cây và tre nứa lót ngang dọc ọp ẹp. Vậy mà đám trẻ con trong làng hồn nhiên chạy lên chạy xuống và leo trèo nhanh thoăn thoắt như những chú khỉ con. Người dân nói khi trời mưa lũ, nước sông dâng lên đến tận sàn nhà.

Sư Chơn dừng lại ở ngôi nhà sàn đầu làng. Ông leo lên nhà để gặp một người đàn ông mù đang bệnh nặng, tặng ít quà, thuốc men và tiền. Trong đoàn đi theo cũng biếu thêm tiền để ông ta uống thuốc. Người này trước đây từng làm công quả cho chùa, sau bệnh quá nghe nói khó chữa khỏi, sư thường ghé thăm giảng pháp cho ông ta nghe.

Tôi đi về phía trong làng. Đường vắng, có lẽ đàn ông trong xóm đã đi làm. Chỉ thấy đàn bà ở nhà giữ con và trẻ con áo quần tả tơi, có đứa ở truồng chạy long nhong quanh xóm. Vài người đang chất bắp vừa thu hoạch vào bao để chở đi. Một người đàn ông chừng 60 tuổi đang ngồi trên một nhà sàn hỏi tôi: - “Cô ơi, có phải sư đến làng không cô? Tui bệnh quá không ra gặp sư được.” Hỏi thăm thì anh ta cho biết bị thần kinh tọa và tai biến. Bây giờ bệnh hoạn đi lại khó khăn, chỉ ở nhà, vợ đi làm rẫy. Con cái 6 đứa và đứa út cũng đã 20 tuổi. Ngày trước anh cũng là thầy giáo dạy chữ cho lũ trẻ trong làng, hỏi anh đã học ở đâu, anh nói anh tự học và biết chữ Việt, cả chữ Campuchia. Hỏi gia đình anh đến ngôi làng này bao giờ, anh bảo: -“ Lâu lắm rồi, từ đời bà nội tui lận!”

Trường làng Pimso và các cháu bé học trò

Lớp học của sư Thiện Chơn tổ chức nằm gần cuối làng, là một căn nhà mái tôn tương đối khang trang sáng sủa và sạch sẽ. Sư kể lý do sư quyết định lập trường học bởi vì có một nhà sư hứa sẽ đến dạy cho các cháu. Nhưng sau đó khi trường xây xong rồi, thì vị sư ấy đã đi xa. Sư Chơn đành phải đi tìm thầy giáo. Ngôi làng ở nơi chốn xa xôi hoang vu quá nên có một lớp học tiếng Việt đã khó, tìm được thầy giáo là cả một vấn đề, khó như mò kim đáy biển. Cuối cùng sư kiếm ra được 2 người: Một thầy dạy tại làng Pim So. Một cô dạy ở làng “Cay Đắng. Lương thầy giáo 100 đô la Mỹ. Ở làng “Cay Đắng” sư đành chọn một cô giáo chỉ mới học đến lớp 3 nhưng theo sư cũng đã đọc và viết rành, có thể dạy cho học trò đến lớp 2 là hết, lương 50 đô la.

Có gần 50 cháu đang xếp hàng ngay ngắn phía trước để chào đón đoàn. Có cháu nhỏ chừng 3, 4 tuổi, có cháu lớn nhất khoảng 9, 10 tuổi. Các cháu đến học chung một lớp, thầy cứ dạy từng đứa một, giỏi thì cho lên lớp. Hàng tháng mỗi cháu chỉ đóng 10.000 Riel Campuchia (KHR) - tương đương 2.42 đô la Mỹ và khoảng 55.000 đồng VN.

Trong lớp học

Anh Sơn, một tình nguyện viên trong đoàn đã có màn biểu diễn ảo thuật giúp vui cho các em. Khi được hỏi: -“Các con đã bao giờ được xem trò ảo thuật chưa?” Các cháu đồng thanh trả lời: -Dạ chưa!”

Dưới nắng trưa, anh bắt đầu biểu diễn. Các cháu tròn mắt xem và rất thích thú, cười ồ lên khi nhà ảo thuật đã “hô biến” cái hộp rỗng không trở thành đầy kẹo.

Xem ảo thuật xong, các cháu trở về lớp học, cảm ơn đoàn đã đến thăm và tặng quà. Sáng nay các cháu được nhận mỗi cháu một ổ bánh mì, một ly nhựa uống nước, có tập vở, bút chì, mũ, sách, bánh kẹo ... Riêng các cháu gái học sinh giỏi còn được thưởng thêm kẹp tóc, một vòng tay xi mạ vàng rất dễ thương. Ngoài ra tất cả các cháu ở các trường học còn được các cô chú đoàn từ thiện đeo vào cổ mỗi cháu một sợi giây chuyền có hình tượng Phật. Nhìn các cháu cúi xuống mân mê tượng Phật trong tay, thật là thương! Nhờ giáo dục của sư, của thầy, các cháu đều ngoan ngoãn lễ phép.

Đường vào làng "Cay Đắmg"

Khoảng 9:00 am, chúng tôi lại theo sư Chơn đi đến một ngôi làng khác, đường xa hơn rất nhiều. Đến nơi, con đường vào làng quá hẹp không đủ cho xe qua, chúng tôi lội bộ vào. Các cô cậu trẻ trong đoàn thay nhau vác quà cứu trợ vào làng, gồm gạo, mì, sữa, sách vở cho học trò. Ngôi làng này còn nghèo hơn làng Pim So, trông xơ xác lắm, nằm san sát nhau bên bờ một dòng sông. Con sông không lớn lắm, cũng không rõ sông có tên gì, chảy về đâu, chỉ nghe một người nói đây là một nhánh của sông Mekong. Hỏi tên làng cho chính xác nhưng ngay cả người trong làng cũng không rành vì không biết chữ, dựa theo phát âm đoán ra cũng khó đúng. Nhìn bảng hiệu ngoài đường lớn thì ghi toàn chữ Campuchia, không đoán ra nổi đây là đâu. Tôi chỉ nghe ai đó nói đây là làng “Cay Đắng” do người dân trồng ớt và khổ qua là chính. Một người đàn ông chỉ qua bờ sông bên kia bảo đó là Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp, quê anh. Tôi đoán có lẽ ngôi làng này thuộc tỉnh Prey Veng. -“Vợ tui người Campuchia. Cách nhau chỉ một con sông, hồi đó bơi qua bơi lại riết rồi quen nhau, thương nhau. Bả không chịu về Việt Nam ở nên tui phải qua đây, sống với nhau luôn.” Người đàn ông vừa kể vừa bùi ngùi nhìn qua bên kia sông.

Bến nước đầu làng "Cay Đắng" và dòng sông biên giới

Đứng bên dòng sông biên giới, tôi nhìn con nước lững lờ trôi giữa trưa nắng mà chạnh nhớ miền Tây Nam bộ. Sao dòng sông thật gần gũi, cũng hàng hàng lớp lớp lục bình từ đâu kéo nhau trôi về, cũng những con thuyền chở chuối, dừa, thanh long … có lẽ từ phía quê nhà đi qua. Ngầm so sánh thì cuộc sống người dân miền Tây có vẻ dễ chịu hơn, dù người dân ở làng quê xa xôi cũng nghèo và thiếu thốn, nhưng họ được sống trong sự chia xẻ chan hòa với cộng đồng, không bị phân biệt đối xử. Rõ ràng đã có nhiều vấn đề nan giải từ lâu đã gây nên hậu quả ngày nay cho cộng đồng người Việt ở Biển Hồ. Đi thì dở mà ở cũng không xong!

Lớp học ở đây học trò ít hơn ở làng Pim So, chỉ khoảng chừng 30 cháu, và có cháu còn rất bé. Bàn ghế trong lớp bằng gỗ tử tế, dù mái và vách cũng lợp tôn nhưng tất cả đều sạch sẽ. Nhìn các cháu bé hớn hở, người dân cung kính khi thấy sư Chơn cùng đoàn từ thiện đến, tôi hiểu họ đã đặt niềm tin vào sư rất nhiều. Trong một nơi sống thiếu thốn nghèo khổ, người dân dù mù chữ cũng mong cho con cái mình được đi học, nhưng để có một trường học mọc lên giữa xóm nghèo này không phải dễ.

Trường làng "Cay Đắng"

Sau khi sinh hoạt cùng các cháu học sinh trong lớp học, chúng tôi cùng đi xuống đất dùng cơm trưa vì các sư và ni trong đoàn chỉ thọ trai một lần từ 11 – 12 giờ trưa hằng ngày. Sáng sớm nay, một sư cô trong đoàn đã thức dậy từ 4 g sáng nấu cơm và bới cơm hộp theo cho cả đoàn. Đói bụng, ăn cơm chay ai cũng thấy ngon, tuy nhiên đã “chay trường” 2 ngày qua, có lẽ trong đoàn cũng có người thèm mặn, nhìn hộp cơm bảo “nhiều quá”! Sư cô năn nỉ: “Ăn cho hết cơm, đừng bỏ, tội!”

Dùng cơm xong, chúng tôi lên đường trở về chùa cho kịp phát quà cho 100 trẻ con hộ nghèo trong xóm gần tịnh xá Ngọc An Lạc ở Kandal lúc 2:00 g chiều. Sinh hoạt hơn một tiếng đồng hồ, đoàn ăn cơm chiều tại chùa rồi rời Kandal đi về Phnompenh.

Đêm thứ hai ở Campuchia, đoàn chúng tôi nghỉ trong một khách sạn nhỏ ở trung tâm Phnompenh. Chủ khách sạn nói tiếng Việt, có lẽ là người Việt gốc Hoa trước đây. Chúng tôi đi thăm Hoàng cung nhưng không vào được vì đã quá 5 g chiều. Hiện nay Hoàng cung chỉ mở cửa cho du khách tham quan vào ngày cuối tuần, thứ bảy và chủ nhật. Trước mặt là một quảng trường rộng, rất đông người địa phương ban đêm đây hóng mát, có những “dịch vụ” cho thuê chiếu ngồi, và nhiều xe đẩy bán cóc, ổi, bánh mì đêm. Không có gì đặc biệt và rất tiếc là rác xả quá nhiều gần như khắp nơi. Đi dạo một vòng phố bằng xe tuk-tuk. Phố phường Phnompenh về đêm khá đẹp. Nhiều khu phố Tây và cửa hàng lộng lẫy sang trọng. Chúng tôi đi ăn hủ tíu Nam Vang và chè lạnh. Ở Phnompenh cũng như các tỉnh chúng tôi đã đi qua, vì nơi nào cũng có người Việt buôn bán, đến nay du khách Việt Nam vẫn có thể xài cả 3 loại tiền: Riel Campuchia, đồng VN và đô la Mỹ.

Đêm ấy có trăng lưỡi liềm, trời trong vắt. Tôi chợt nhớ sắp mồng tám tháng tư rồi. Mùa Phật đản đã đến.

(Còn tiếp)

• Bài và hình ảnh: Dieu Tam Nguyen