Bến Ván, quả ngọt của lòng Từ

NƠI CHỈ CÁCH QUÊ HƯƠNG MỘT DÒNG SÔNG - PHẦN IV

Đã một năm trôi qua, cuối mùa trăng tháng hai âm lịch năm nay, nhóm Hiểu & Thương lại lên đường đi Campuchia. Khác với năm ngoái đoàn chúng tôi đã đến 4 điểm là Bung Prolich huyện Mean Chey, xóm nghèo Chba Om Pau cầu Sài Gòn, hyện S’Ang tỉnh Kandal, Pim so, làng Cay Đắng Kampong Chhnang, Bến Ván …thì lần này chỉ tập trung Bến Ván mà thôi, do nơi đây đang khẩn trương hoàn thành công trình xây dựng chùa và lớp học tình thương. 

Bình minh trên Bến Ván. Ảnh: Nguyễn Diệu Tâm

Cuối tháng 4 năm ngoái, sau khi đến phát quà, thị sát các điểm chùa và lớp học từ thiện, ngoài một số đóng góp của đoàn và các mạnh thường quân, nhóm chúng tôi nhận thấy Bến Ván là nơi còn nghèo nhất, cần giúp đỡ nhiều hơn, nhất là lớp học cũng đông hơn, và các cháu ở đây rất ngoan ngoãn lễ phép, kết quả của giáo dục. Thêm vào đó, dân cư ở đây cũng đông hơn – khoảng 200 hộ gia đình đang sống trên các nhà bè, thuyền xuồng ven bờ sông, thiếu thốn đủ mọi bề, và nhà nào con cái cũng đông. Đã mấy đời từ ông bà đến cha mẹ, con cháu, họ sống lang thang trên sông nước, không có tiền, không có giấy tờ, lý lịch rõ ràng, các cháu không được đi học, không được hòa mình vào cộng đồng người Campuchia học hành, làm việc, bầu cử … Đã vậy chúng tôi còn nghe tin phần đất nơi ngôi chùa và lớp học tình thương lại là đất thuê nay đã đến hạn, nếu bị lấy lại thì chùa và lớp học sẽ ở đâu, sẽ ra sao? Sư Minh Trung từng có ý định trở về chùa trên núi Tà Lơn, như đã từng tu hành ở đó trước khi xuống núi. Như vậy, lớp học sẽ có thể không còn tồn tại, không có ai thay thế để dạy dỗ các em.

Điều may mắn trước tiên là có một Phật tử ở Campuchia đã cúng dường một miếng đất gần phía sau đất thuê cũ. Sư Minh Trung có ý muốn sẽ xây dựng chùa và lớp học mới trên miếng đất ấy để có thể tiếp tục tu hành và giữ lớp học tại đây. Khó khăn còn lại là chuyện kinh phí. 

Lớp học tình thương ở Bến Ván và chiếc cầu nối liền với An Hòa Tự.

Còn nhớ lúc chia tay vào năm trước chúng tôi cũng đã bàn bạc với nhau về chuyện xây dựng nơi mới. Nhìn thấy ngôi chùa cũ ọp ẹp, che chắn tạm mái tranh, những tấm ván mục nát, tôi đã nói với các bạn “đây là ngôi chùa nghèo nhất mà mình nhìn thấy trong đời”. Vào chính điện lễ Phật mà muốn rơi nước mắt. Nhưng tôi tin là nơi đâu Phật cũng đến! Ở nơi xa xôi hẻo lánh, thiếu thốn điện nước này, tôi đã thấy một bàn thờ Phật trong góc nhỏ của lớp học tình thương, đã thấy bàn thờ Phật giữa ngôi nhà lợp tôn và ván ép ọp ẹp bên sông, nhưng lạ, chỗ ăn ở sinh sống nào dù có nghèo nàn thiếu thốn đến mấy thì bàn thờ Phật vẫn đủ trang nghiêm để người Phật tử quỳ lạy nguyện cầu. Bàn thờ trải tạm tấm nylon cũ rách, hay miếng vải mong manh trên một cái bàn gỗ cũ gãy chân nào đó của ai đã bỏ đi, rồi chỉ một tấm hình đức Phật Thích Ca đặt vị trí chính giữa, hai bên cũng có hai ngọn đèn dầu, một bình hoa vải cũ, có thờ Phật trong nhà là nhà ai cũng ấm cúng, cho dù nghèo và khổ đến đâu đi nữa. 

An Hòa Tự.

Rồi đến cái lớp học tình thương trước đây cũng lợp tạm bợ mái tôn, tre nứa, ván ép cũ kỹ. Cầu thang nối bằng những ống tre ngắn có dài có, từ dưới đất lên sàn cao chừng 2 – 3 m. Trong lớp có khoảng vài chục cái bàn học cũ, ngồi chen chúc chừng 70 cháu, sau đó tăng lên 100 cháu. Các cháu từ 3 tuổi đến 10 tuổi, ngồi chung với nhau, và sư thầy sẽ tùy theo trình độ từng cháu mà dạy từ lớp 1 đến lớp 5. Các cháu được học chữ và tiếng Miên, tiếng Việt, học lễ nghĩa, Phật pháp. Phía sau lớp học nơi ngăn một mảnh ván là bếp và nhà vệ sinh. Có 2, 3 dì phụ trách cơm nước cho các cháu ăn trưa, tất cả đều miễn phí. Kinh phí, tất nhiên do sư Trung tự lo là chính, cùng các đoàn từ thiện thương tình mà đóng góp. Các cháu ở đây lễ phép ngoan ngoãn hơn hẳn những vùng chúng tôi đã đi qua ở Campuchia vào năm ngoái, điều đó cho thấy công lao của sư là rất lớn.

Phát quà cho các hộ nghèo Bến Ván. Ảnh: Nguyễn Diệu Tâm

Lúc đó, khi chia tay ra đi mà trong đoàn lòng ai cũng bâng khuâng. Các cháu chạy theo níu tay từng người hỏi bao giờ các ông bà cô chú trở lại. Không ai dám hứa vì sợ chúng mong chờ. Và lòng ai cũng đau đáu khi nghĩ đến lớp học tuy rất thiếu thốn về vật chất ấy nhưng là chỗ dựa tinh thần rất lớn cho các cháu.

Sau chuyến đi, trong đoàn chúng tôi vẫn liên lạc với nhau để hỏi thăm: “Chuyện Bến Ván đến đâu rồi?” Kim Nga, cô trưởng nhóm Hiểu & Thương, cứ lắc đầu: “Chưa biết nữa, bên Tiến Danh của Chung tay vì Cộng Đồng hứa sẽ nhờ người qua thám sát, xem giấy phép xây dựng như thế nào, thiết kế ra sao, rồi tạm tính tổng kinh phí là bao nhiêu nữa mới bắt đầu kêu gọi.”… Sau đó lại nghe “Khó lắm, nghe nói xây dựng chùa khó lắm, có thể chỉ làm lớp học thôi” v.v…

Đến gần cuối năm, chúng tôi mới nghe tin chùa đã có phép xây dựng, và khởi công vào tháng 1- 2018. Kim Nga lo lắng lắm vì sợ không hỗ trợ nổi cho nhà chùa. Tôi an ủi Nga: “Thôi thì của ít lòng nhiều, có bao nhiêu cứ đóng góp bấy nhiêu, chứ biết sao bây giờ!” 

Chánh điện cũ ở An Hòa Tự

Tôi kể câu chuyện này cho một cô giáo cũ đang ở Mỹ, người từng là huynh trưởng Gia đình Phật tử ở Huế thập niên 60, cô gửi thư chúc mừng và nói: “Mừng cho các em có được phước báu xây chùa, như cô đây mà chẳng bao giờ dám nghĩ đến chuyện đó.”

Rồi tin vui lại đến. Kim Nga khoe có nhiều mạnh thường quân tham gia chương trình. Chúng tôi dự trù chuyến đi Bến Ván sẽ vào đầu tháng 4 - 2018. Cũng như mọi lần, tôi và Nga đều nói “Không ai đi thì … hai đứa mình đi!”

Năm ngoái cũng vậy, tưởng chỉ có 2 đứa lên đường cùng nhóm cô Huệ gồm các sư tỷ trên 70, cuối cùng con số tham gia là 22 người. Còn năm nay phải thuê 2 xe, một xe của Khải Nam 45  chỗ và một xe 22 chỗ ngồi, quân số tổng cộng là 52, trong đó có nhóm của cô Huệ, nhóm các sư cô chùa Giác Nguyên ở Củ Chi cùng nhóm H & T và một số tình nguyện viên. Trưởng đoàn từ thiện là ni sư An Nghĩa, chị Năm của Kim Nga.

An Hòa tự cũ (phía sau) và ngôi chùa mới đang trong quá trình xây dựng.

Ngày 9/4/2018 xe khởi hành từ 3 giờ sáng. Đến cửa khẩu Mộc Bài làm thủ tục lúc 7 giờ sáng rồi đi thẳng Phnompenh, đến Bến Ván khoảng 3 giờ chiều. Hơi muộn một chút do xe 45 chỗ lớn quá không chen vào được con đường vào Bến Ván qua một cái chợ mà phải đánh một vòng xa hơn nhiều.

Một khung cảnh tấp nập đang diễn ra nơi đây. Một số thợ đang tất bật làm việc ở khu vực chùa mới. Bên phía chùa cũ có một khoảng sân đang tập trung khá đông dân làng và các cháu học sinh của lớp học tình thương. Sư Trung và các cháu nhỏ ra tận xe đậu ngoài đường đón đoàn rồi cùng giúp khuân hàng gồm gạo, mì, tập vở, sách, dụng cụ học tập, quà tặng vào. Các chú bé lớn hơn một tí thì khuân giúp các bà các cô hành lý vào tận nhà sàn nổi phía bờ sông, nơi đoàn chúng tôi sẽ nghỉ lại một đêm. Đường vào gập ghềnh khó đi, gạch đá lổn nhổn đã đành mà ngay cả cây cầu ván dài gần 20 m bắc qua bờ sông cũng ọp ẹp và nhiều lỗ hổng, sơ sẩy một chút là lọt xuống sình.

Lúc đoàn đang chuẩn bị chia hàng ra làm 150 phần quà, tôi ra sân sau nghe một nhóm dân làng đang ngồi nói chuyện. Một người nói: “Có trường học rồi, tui cho mấy đứa con tui đến học, không biết tới đâu nhưng gì thì cũng có cái chữ mà sống”! Một lát lại nghe người khác lặp lại ý cũng như vậy. Ôi biết bao hy vọng của mọi người từ cái lớp học tình thương của cái làng bên sông mang tên Bến Ván này.

Ngôi chùa mới đang trong quá trình xây dựng (nhìn từ bến nước phía sau).

Ngôi chùa và lớp học mới tuy chưa xong nhưng nhìn đã thấy khang trang. Công trình được xây bằng bê tông, lát gạch, có cửa sổ, cửa cái, lan can, có 2 tầng.  Diện tích lớp học là 8 x 19 m, phần chánh điện là 12 x 20 m.

Chiều đang xuống dần. Tôi rời khu vực chùa và lớp học để đi qua cây cầu ván đến “khách sạn” bên bờ sông. Đó là một cái nhà sàn nổi, gió lộng tứ bề, bên trong đã trải sẵn chiếu lót khắp mặt sàn có gối, mền cho đoàn ngả lưng. Những chiếc thuyền câu nhỏ gác mái gần đó, nằm lặng yên giữa đám lục bình trôi. Từ đây nhìn ra ngoài mới thấy sông nước mênh mông và những túp nhà bè lụp xụp nằm dọc theo bờ sông dài chừng hơn cây số. Đa số nhà giống nhau, mái lợp bằng tôn cũ hoặc mái tranh, che chắn thêm bởi những tấm tôn vụn hay nylon màu. Có nhà trồng nhiều hoa bên hông trên một cái bè. Một bà cụ đang lom khom tưới cây. Có tiếng nước bì bõm, mấy thằng cu tí đen nhẻm đang ở truồng tắm sông. Bên kia, một cô bé trông đỏm đáng xuống thuyền chèo chở hai cô nhỏ hơn đi loanh quanh đâu đó. Sát bên nhà sàn, có hai vợ chồng bơi thuyền về. Trong lúc chồng buộc dây neo thuyền vào cột, vợ bế đứa con nhỏ, một đứa bé con lớn hơn tự leo lên nhà sàn. Tiếng gọi nhau, tiếng nồi niêu khua trong xó bếp. Khói từ những nồi cơm chiều lan tỏa trên không. Thật là một cảnh tượng sinh động và ấm cúng. Dù ở đâu đi nữa thì khi chiều về cũng là lúc gia đình quây quần đầm ấm bên mâm cơm. 

Sinh hoạt trên sông tại Bến Ván. Ảnh: Nguyễn Diệu Tâm

Phía sau nhà sàn, có 2 cái chòi để đi vệ sinh theo kiểu…nuôi cá tra. Bên trong góc bếp chỉ có một nhà tắm nhỏ với một thùng nước múc từ sông lên và lóng phèn dành cho mấy chục người. Hết nước thì ra sông múc tiếp… Đây cũng là lúc chờ đợi đến phiên, rảnh rang một chút để tôi ngồi bên ngưỡng cửa nhà sàn nhìn ra sông. Trời mau tối quá, mới đó thôi màn đêm đã sập xuống. Mọi người mạnh ai nấy ăn trong bếp. Đoàn có người nấu cơm chay và chùa cũng có hai cô lo phụ cơm nước. Ăn xong rồi thì tìm chỗ mà nghỉ lưng vì ai cũng đi từ 1- 2 giờ sáng, suốt cả ngày cũng khá mệt. Tôi ngồi nán lại nói chuyện với Loan, một cô giáo viên làm việc trong Hội người Việt tại Campuchia thường giúp đỡ các đoàn từ Việt Nam qua mà chúng tôi đã gặp lần trước. Loan nói tiếng Miên giỏi nên đi cùng rất tiện vì bên ngoài ít người nói được tiếng Việt hay tiếng Anh. Lần trước, cũng tại Bến Ván này tôi được biết thông tin về người Việt tại Campuchia hiện đang khó hội nhập vì không có giấy tờ, không có tiền để mua quốc tịch. Nay hỏi thăm về tình hình hiện nay có gì mới mẻ thì Lan cho biết chính quyền Việt Nam hiện đang bàn luận với bên chính phủ Campuchia về việc này, có nhiều hy vọng hơn.

Đêm đã xuống sâu hơn và cả khu Bến Ván bắt đầu lên đèn. Trên nhà sàn nổi có vài bóng đèn điện nối dây từ bên chùa qua, còn trên các nhà bè chung quanh cũng thấp thoáng có ánh đèn có lẽ đèn dầu hoặc đèn măng sông. Từ bên chùa vẳng đến tiếng đọc kinh. Sau đó là có văn nghệ múa hát do các em học sinh biểu diễn. Chùa hiện nay có một sư trẻ vừa đến dạy học vừa giúp các em sinh hoạt nên cũng vui. 

Trong đêm, những ánh đèn trên sông từ những con thuyền, những túp nhà bè nổi trông ấm áp làm sao. Không gì vui hơn khi lần này chúng tôi đã thấy được một số đổi thay tích cực cho Bến Ván và những con người nghèo khổ đang sinh sống nơi đây. Có thể nói có được như hôm nay là nhờ những tấm lòng từ tâm khắp nơi cùng sư Minh Trung và các Phật tử địa phương người góp công kẻ góp của đã giúp dự án hoàn thành. Ngôi chùa nghèo và xóm nhỏ Bến Ván hôm nay như cây lành đã nở hoa đơm quả ngọt và tràn đầy hy vọng cho một ngày mai tươi sáng hơn.

Bài và hình ảnh: Nguyễn Diệu Tâm

9-11/4.2018

Xem thêm: https://www.facebook.com/ngdieutam/media_set?set=a.1771666936230395&type=3